Erinnerungen vorgetragen im “Club Alter Bramstedter”
De Groot’nasperwich,nur een Stroot in Bad Bramstedt?
Friedrich Hinz
För mi, un wull för veele Bramstedter is dis Wich een asphalteert’n Feldwich, woneem man von Bramstedt,över Gay’n,Gröönploon hen na Groot’nas kummt. Eerst wenn man sik dormit befoot,warrt een kloor welkeen geschichlich historische Bedüüdung düsse Stroot mool för dat Dörp Brahmstette, för’n Fleck’n Brahmstede un bi’t hen in’t Johr 1820,as man de eerst Kunststroot vun Kiel no Altona buut hett, för Bramstedt,in siechte un goode Tied’n hat hett.
De Groot’nasperwich weer de Verbinnung vun Skandinavi’n na Süüd- un Westeuropa, dat weer de Stroot de Keunige(via-regia),de ole Hannels=wich un de Oss’nwich.
Worüm grood hier lang? Vun de Kieler Förde bi’t hen na Hamborg tröck sik een dörtig Kilometer breed’n, urwaldähnlich’n un kuum dörchdring = bor’n Waldstriep’n, (Inharno) de Rest dorfun sünd de Sebarger Forst un de Sähsenwatd. Op de ööstliche Sied, harm sik de kriegerisch’n Abodrit’n,siet de Völkerwannerung ut Russland dort ansiedelt. Op uns Sied weer’n de holsteensch’n Sachs’n. So kann man wull segg’n, Brahmstette leg in dis Tied an de Nohtstell vun germanische Rick.
Een wull no wichtiger’n Grunn, weer de geographische Loog. An Hang vun Geestrüüch kunn man hier an bequemst’n över de Brüüch’n un dörch de Furt’n vun de Au’n, vun de Geest hendotkoom. So sünd in all de Johr’n düütsche,däänsche,sweedsche Keunige, Heerführer mit ehr Heere, Missionare, Hannelslüüd, Reisende un Gauckler un de Oss’ndriever, in de Johrhunnert’n dörch den Oort koom. Se hebbt villicht een beet’n Wohlstand för de Bleecklüüd brööcht, ober över de Johr’n seh’n brööeh de Loog ok veel Elend.
Man dinkt dar an de Slacht vun 1307 un 1401 op’n Strietkamp,de Brand= schatzung vun Wall’nsteen sien Trupp’n in dörtigjöhrig’n Krieg 1628,an de Ptünnerung’n vun de poolnisch’n Trupp’n 1660 un de Besetzung dörch de Russ’n 1820.
Soveel to de Geschich vun Groot’nasperwich, as Hannelswich,as de Stroot de Keunige un as Ossenwich.
Ik weil nu man anfang’n över’n hüütig’n Groot’nasperwich to vertell’n un wat mi, mit mien över sößtig Johr’n, na alln’s so in de Erinnerung blev’n is.
Anfang’n weil ik man op de Gay’n un lieks achter’n Bohnövergang vun de AKN. Dor steiht linkerhann een ot ober wunnerschöönes Wahnhuus.
Ut mien Kinner-un Schooltied erinner ik mi no an de Leefsromanze twisch’n uns Schoolmeisterin Lisbeth Harbeck un uns Schoolmeister un Bramstedter Kark’norganist’n Johannes Oaniel. Wi wörr man hüüt segg’n:
>Uns Bramstedter Romeo un Julia< Eerst in’t hooge öller kunn se een Ehepoor warr’n. Bruuks nur een poor Schreed mook’n, den steih’s vör dat Good Gay’n,wi wi jümmers seggt hebbt. Een Good is dat nie ween,wenn dat ok in sien Buustil so utsüht. So verteilt no öllere Bramstedter,dat dar in de Tied vun de Christianisierung een Kloster ween is. Möglich is dat an den ol’n Hannelswich. Vun’t 15.Johrhunnert an, ünner de Goodsherrn Vageth,Fuchs,Stedding,Wieb’n Kruse un Baron Kieimannseck,üm nur eenige to nenn’n, bi’t hen in’t Joker 1902-1903,as dat Good tersiedelt wurr’n is,hett de Gayer Hoff to dat Brarnstedter Good op’n Bleeck höört. Hüüt warrt Hoff Gay’n nich mihr bewirtschaft,dat Lann is verpacht,de Gebüüd’n vermeed. Ober alln’s warrt vun Besitzer Hans Heinrich Kurt heegt un pleegt. Kumms dar mool bi een Spazeergang vörbi,kiek rnool hen no den nee restaureert’n Klock’n-un Glock’nturm. Kumm’s to recht’n Tied vörbi kann’s de Glock wiet över’t Gayertann lüüd’n höör’n. ünner de ol Böök’n-un Eek’nallee goh ik ober wieder no Bramstedt hento. Vun de Gay’n ut geiht de twitte Feldwich linkerhann,över de lesenbohn= brüüch no de Bimöhlerstroot hendool dat is de Urtrasse vun Oss’nwich. Ik goh vörbi an Peter Wördemann sien Boomschool und verwiel een Ogenblick vör de Buurstell vun Günter Steffen. In de sößtiger Johr’n is he mit sien Gewees vun Lannwich,woneem hüüt de Slachterlood’n Hünger un dat Geschäft vun Klock’nmooker Seller is. no hier bav’n utsiedelt. Man wull keen Buurstell’n mihr in de Stadt hebb’n, un he wull sik mit sien Veehbestand vegrüttern un so keem em dat Utsiedlungsprogramm vun de l annesregeerung grood recht. Hüüt hett em de Tied wedder inhoolt. Op de Süüd-Westsied rückt em dat nee’e Buugebiet >Kapell’nhoff< un vun de Noordsied,dat Gewarbegebeed wedder op’n Pelz. Bevör man den steil’n Lehmbarg,mit de Neebuud’n hendool kummt,weer’n rechterhann de Scheeperree vun Korl Schmidt un de Buurstell von Fritz Seller. Beide Hüüs sünd al lang to Wahnhüüs um buut wurr’n. Vör nu meist 102 Johr’n,hett man de Bohn vun Bramstedt na Niemün= ster buut. Dormit de Züg ok den Geestrüüch hochkeem,hett man den Afhang afgroovt un begroodigt. Op de recht deep liggende Bohngleise,bett sick dat grood Bramstedter Bohnungiück, mit veele Oode un barch Verletzte todroog’n. An de rechterhann stohn’den wunnerschöön Hüüser ut de dörtiger Johr’n kumm ik nu an’t Enn vun Groot’nasperwich un bööch in’n Oüsternhoop in. Linkerhann sühst de Gebüüd’n vun dat Grenzsehutzkommando mit de hoog’n Funkmast’n ober ik weil ja na wat över dat Bramstedter Gymnasium, de Jürg’n-Fuhlendörp-School vertell’n. De School hett ehr Noom vun den Anföhrer vun den Frieheitskampf 1685 vun de Bramstedter Börger,geg’n Lieveegenschoop. In’t Johr 1908 hett de Bramstedter Preester Ernst Hümpel een Privotschool gründ’t. ln’t Johr 1912 wöör’s de nee’e School an Bohnhof buut. Börch de Schoolreformen güng de Jürg’n-Fuhl’ndörp-School in de Lanneshoheit vun’t sleswig-holsteensche Kutusministerium över,de bett denn ok de nee’e School in Oüsternhoop buut. Dörch een wiedere Reform, güng dis School an den Kreis Sebarg,as Schooldrääger över. Weg’n den verkorkst’n Bustil fallt för’n Kreis unheemliche Reparatursumm’n an. De Keis Sebarg mit sien Lannroot, bütt de School, as een ol’n Semmel, de Stadt Bad Bramstedt as Geschink an, wat de seekerlich nich annehm’n warrt. 1k goh vun de School wedder trüüch lang den Düsterhoop,an de ol’n Hüüs ut de twintiger un dörtiger Johr’n vörbi un erinner mi. Hier weer ja mool de Omnibusbetrieb Rudi Prohl. Wull all vör’n twitten Weltkrieg hett he de Person’nbeförderung in Middelholsteen mit sien Busse utföhrt. De Firma Prohl, de buu de Omnibusse sülv’n. Oat weer’n Opleggerbusse, so wi,wi se hüüt bi de grood’n LKW’s as Sattelschlepper kinnt. Opseh’n ereg’n de riesig’n Busse,de all Nooms Harr’n > Roland Atlantik< usw. wiet över Schleswig-Holsteen un Hamborg rut.
Dat ünnernehm’n Prohl müß den Betrieb instell’n, weil wi so oft,dörch een verkihrte Verkihrspolitik in de sößtiger Johr’n, de privot’n Busünnernehmer keen lizens mihr bekeem.
Jo Lüüd, dat weer mien Footpadd, dörch de Geschich vun Groot’nasperwich un vun Düsternhoop.